Pomnik Lotników Alianckich w Dębinie Zakrzowskiej koło Wojnicza
W nocy 4/5 sierpnia 1944 r., w Dębinie Zakrzowskiej k. Wojnicza został zestrzelony przez Niemców angielski samolot Halifax JP 181, FS – X, lecący z Brindisi (południowe Włochy) z pomocą nad Polskę. Miał dokonać zrzutu dla placówki „Kobuz 212” położonej 15 km od Miechowa. Do celu nigdy nie doleciał. Trafiony przez niemieckiego myśliwca rozbił się ok. godz. 01:46 w pobliżu Dębiny Zakrzowskiej. Cała siedmioosobowa, międzynarodowa załoga zginęła. Był to jej czwarty i niestety ostatni lot do Polski. Lotników pochowano na miejscu katastrofy. W maju 1945 r. ekshumowano ich ciała, a mieszkańcy Wojnicza, Dębiny Zakrzowskiej oraz okolic urządzili manifestacyjny pogrzeb na wojnickim cmentarzu.
W 1948 r. ciała jeszcze raz ekshumowano, tym razem przez brytyjską komisję ekshumacyjną i przewieziono na powstający w Krakowie przy ul. Prandoty Cmentarz Wojenny Wspólnoty Brytyjskiej. W 1986 r. w kościele parafialnym w Wojniczu zamieszczono tablicę upamiętniającą poległych lotników. W latach 1990 – 91, przy wielkim społecznym zaangażowaniu miejscowego społeczeństwa wybudowano, w miejscu upadku samolotu, pomnik, uroczyście odsłonięty 4 sierpnia 1991 r. W uroczystości brali udział m.in. przedstawiciele rodzin poległych lotników, dowódca dywizjonu do którego należał samolot, przedstawiciele ambasad Wielkiej Brytanii, Kanady i Australii oraz weterani lotów nad okupowaną Polskę – członkowie „Warsaw 44 Club”, którzy w następnych latach jeszcze kilkakrotnie odwiedzali Wojnicz.
Pomnik wybudowano według projektu architektów Liliany i Otto Schierów z Tarnowa. Jeden z mieszkańców Dębiny Zakrzowskiej oddał kawałek gruntu pod jego budowę. W tym roku przypada 30 rocznica budowy pomnika. W 2014 r. Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Wojnickiej wydało specjalny numer „Zeszytów Wojnickich” poświęcony w całości katastrofie halifaxa pod Wojniczem autorstwa świetnego znawcy tej problematyki Wojciecha Krajewskiego. W 2017 r. wraz z ekipą telewizyjną programu „Było … nie minęło” i licznie przybyłymi miłośnikami archeologii lotniczej TPZW przeprowadziło badania miejsca katastrofy. Efekty prezentuje wystawa w Izbie Regionalnej oraz artykuł w „Zeszytach Wojnickich” (ZW nr 148, 2017). W 2018 r. Rada Miejska w Wojniczu podjęła uchwałę o nadaniu nazwy „Rondo im. Lotników Alianckich” rondu w ciągu obwodnicy Wojnicza stanowiącej fragment drogi wojewódzkiej nr 975 w miejscowości Dębina Zakrzowska.
Serdecznie zapraszamy na spotkanie przy pomniku Lotników Alianckich w Dębinie Zakrzowskiej 5 sierpnia (czwartek) godz. 18. Będzie można również posłuchać informacji o katastrofie i budowie pomnika, obejrzeć wystawę (jeżeli pogoda pozwoli!) oraz otrzymać okolicznościowe wydawnictwa.
Pamięć o tych lotnikach i ich tragicznej śmierci jest naszym obowiązkiem!
W imieniu organizatorów Zarząd Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Wojnickiej
